Przyszły doktorant
Rekrutacja
Zanim rozpoczniesz proces rekrutacji do szkoły doktorskiej, zapoznaj się z zasadami rekrutacji, które są ustalane indywidualnie dla każdej ze szkół na zasadach określonych przez senat albo radę naukową. Znajdziesz tam wszelkie niezbędne informacje na temat wymagań, terminów, czy też dokumentów, jakie należy dostarczyć. Warto zapoznać się także z programem kształcenia. Dokumenty te udostępniane są nie później niż 5 miesięcy przed rozpoczęciem rekrutacji, która prowadzona jest w drodze konkursu.
Na wielu uczelniach w ramach rekrutacji do szkoły doktorskiej odbywa się rozmowa rekrutacyjna. Informacje o ewentualnym egzaminie oraz jego przebiegu również są ustalane wewnątrz danej uczelni lub innego podmiotu prowadzącego szkołę doktorską, więc warto zapoznać się z dokumentami dotyczącymi rekrutacji. Przyjęcie do szkoły doktorskiej następuje w drodze wpisu na listę doktorantów. Do szkoły doktorskiej może być przyjęta osoba, która posiada tytuł zawodowy magistra, magistra inżyniera albo równorzędny. Nowe przepisy nie przewidują kontynuacji programu “Diamentowy Grant” w dotychczas znanej formie, ale dopuszczają na zasadach wyjątku przyjęcie do szkoły doktorskiej absolwentów studiów pierwszego stopnia lub studentów po trzecim roku jednolitych studiów magisterskich, o ile posiadają oni wysokie osiągnięcia naukowe.
Liczba miejsc
Liczba miejsc do każdej szkoły doktorskiej ustalana jest indywidualnie dla danego podmiotu uprawnionego do prowadzenia szkoły doktorskiej, wśród których wyróżnia się:
• Uczelnię akademicką,
• Instytut PAN,
• Instytut badawczy,
• Instytut międzynarodowy,
• Federację tych podmiotów,
• Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego.
Warunkiem koniecznym jest, aby podmioty wyżej wymienione posiadały kategorię naukową nie niższą niż B+ w co najmniej dwóch dyscyplinach, co pozwala na ciągłe podnoszenie jakości. Od tej zasady wskazany został wyjątek w ustawie regulującej obszar szkolnictwa wyższego i nauki. Szkoła doktorska może być prowadzona przez uczelnię akademicką, która prowadzi działalność naukową wyłącznie w 1 dyscyplinie, która jest dyscypliną w zakresie teologii albo kultury fizycznej albo dyscypliną artystyczną, i posiada w niej kategorię naukową A+, A albo B+.
Szkoła doktorska może być prowadzona wspólnie przez uczelnie akademickie, instytuty PAN, instytuty badawcze lub instytuty międzynarodowe, z których każde posiada kategorię naukową A+, A albo B+ w co najmniej 1 dyscyplinie.
Kształcenie doktorantów może być prowadzone we współpracy z innym podmiotem, w szczególności przedsiębiorcą lub zagraniczną uczelnią lub instytucją naukową.
Stypendia
Doktorant nieposiadający stopnia doktora otrzymuje stypendium doktoranckie, którego wysokość wynosi co najmniej 37% minimalnego miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego dla profesora w uczelni publicznej (obecnie minimalne wynagrodzenie profesora to 6410,00 zł brutto) do miesiąca oceny śródokresowej i co najmniej 57% po przeprowadzeniu tej oceny. Każdy podmiot może indywidualnie kształtować poziom tego stypendium z zachowaniem jego minimalnej wysokości. Doktorant posiadający orzeczenie o niepełnosprawności, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie, o którym mowa w art. 5 oraz art. 62 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, otrzymuje stypendium doktoranckie w wysokości zwiększonej o 30% kwoty otrzymywanej przez doktorantów do oceny śródokresowej.
W przypadku złożenia rozprawy doktorskiej w terminie wcześniejszym aniżeli termin ukończenia kształcenia przewidziany w programie kształcenia, otrzymasz stypendium doktoranckie do dnia, w którym upływa termin ukończenia kształcenia, jednak nie dłużej niż przez 6 miesięcy.
Należy pamiętać, że od stypendium doktoranckiego odprowadzane są składki na ubezpieczenia społeczne przewidziane w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych. Doktoranci pobierający stypendium w szkole doktorskiej objęci zostają obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym oraz wypadkowym. Kwestia ubezpieczenia chorobowego pozostaje dobrowolna.
Stypendium doktoranckie w szkole doktorskiej przysługuje każdemu doktorantowi nieposiadającemu stopnia doktora. Co więcej doktoranci w szkołach doktorskich mogą starać się o szereg innych stypendiów oraz programów grantowych, z których również mogą pobierać wynagrodzenie.
Jednym z takich stypendiów jest stypendium Ministra dla wybitnych młodych naukowców, o które może ubiegać się doktorant posiadający znaczące osiągnięcia naukowe, który nie uzyskał jeszcze stopnia doktora. Okres wypłacania stypendium nie może przekraczać 3 lat (z wyłączeniem przerw na czas urlopu macierzyńskiego i pochodnych). W roku 2020 kwota takiego stypendium wynosiła 5390,00 zł miesięcznie.
Oprócz tego doktorant może starać się o dofinansowanie swoich badań w ramach programów realizowanych przez Narodową Agencję Wymiany Akademickiej (NAWA), Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR) czy Narodowe Centrum Nauki (NCN). Jeśli interesują Ciebie aktualne konkursy grantowe zapraszamy do zakładki →GRANTY.
Prawa i obowiązki
Jednym z głównych przywilejów, jakie otrzymują doktoranci ze szkoły doktorskiej jest całoroczne stypendium doktoranckie. Doktoranci kształcący się w szkołach doktorskich podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom – emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne i objęcie nim następuje na wniosek doktoranta. Osoby te są objęte ubezpieczeniem w okresie otrzymywania stypendium doktoranckiego.
Doktoranci objęci są ubezpieczeniem zdrowotnym. Wyjątkiem są doktoranci, którzy mają inny tytuł do wskazanego ubezpieczenia albo są zgłoszeni do ubezpieczenia zdrowotnego jako członkowie rodziny.
Doktorantowi w szkole doktorskiej przysługują przerwy wypoczynkowe nawet do 8 tygodni rocznie, urlopy rodzicielskie oraz legitymacja doktorancka. Doktorantowi, który uzyskał stopień doktora w wyniku ukończenia szkoły doktorskiej, okres kształcenia w tej szkole, nie dłuższy niż 4 lata, zalicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Jednostka samorządu terytorialnego może przyznać doktorantom ulgi w opłatach za przejazdy publicznymi środkami komunikacji miejskiej. Ponadto doktoranci do ukończenia 35. roku życia są uprawnieni do ulgi 51% przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych.
Oprócz tych korzyści doktorant w szkole doktorskiej może:
• Ubiegać się o miejsce w domu studenckim dla siebie i swojej rodziny.
• Ubiegać się o wyżywienie w stołówce studenckiej.
• Starać się o kredyt studencki (do 35. roku życia).
• Otrzymywać stypendium od jednostek samorządu terytorialnego.
• Otrzymywać stypendia naukowe od osób fizycznych lub prawnych.
Obok praw są również obowiązki, wśród których najważniejszy to postępowanie zgodnie z regulaminem szkoły doktorskiej. Doktorant w szkole doktorskiej zobowiązany jest do odbycia praktyk zawodowych w wymiarze nieprzekraczającym 60 h dydaktycznych rocznie, o ile zostały one przewidziane w programie kształcenia. Jest on również zobowiązany do realizowania programu kształcenia oraz indywidualnego planu badawczego. Na doktorancie w szkole doktorskiej ciąży odpowiedzialność za złożenie rozprawy doktorskiej w terminie określonym w indywidualnym planie badawczym.
Doktorat wdrożeniowy stanowi świetne rozwiązanie dla osób, które pracują zawodowo a jednocześnie chcą rozwijać się naukowo, nie rezygnując przy tym z pracy zawodowej. Doktorat wdrożeniowy to szereg zalet dla samego doktoranta, takich jak:
- Podwójne wynagrodzenie – jedno za pracę w przedsiębiorstwie (pensja), drugie to stypendium z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Wysokość stypendium wynosi 3450,00 zł brutto do miesiąca, w którym została przeprowadzona ocena śródokresowa i 4450,00 zł po miesiącu, w którym została przeprowadzona śródokresowa (warunkiem koniecznym jest otrzymanie pozytywnej oceny).
Lepsze zarobki i lepsza przyszłość – doktorant, oprócz zdobywania wiedzy naukowej, zdobywa również jakże cenne w biznesie doświadczenie zawodowe. Łącząc te dwa aspekty, staje się on prawdziwym ekspertem w swojej dziedzinie. Co więcej z doświadczenia innych państw, w których działają doktoraty wdrożeniowe, wynika, że doktorzy wdrożeniowi obszarów nauk technicznych, ścisłych i przyrodniczych osiągają dochody wyższe o ok. 10% od absolwentów tradycyjnych studiów doktoranckich w tych dziedzinach nauki. - Wsparcie merytoryczne – doktorant otrzymuje wsparcie naukowe zarówno z uczelni, jak i z przedsiębiorstwa, dzięki czemu ma realne szanse na wdrożenie wyników swojej pracy w organizacji, usprawniając jej działanie.
A może już pracujesz i nie wiesz, jak przekonać swojego pracodawcę do wyrażenia zgody na doktorat wdrożeniowy?
Oto kilka propozycji argumentów, które możesz przedstawić:
• Przewaga rynkowa.
• Wyższa aktywność patentowa.
• Firma zdobywa eksperta z zapleczem naukowym.
• Istnieje realna współpraca przedsiębiorstwa z uczelnią.
• Ułatwiony transfer technologii.
• Możliwość założenia spółki spin-off.
Pamiętaj, że wynikiem pracy w ramach doktoratu wdrożeniowego nie jest publikacja, lecz wdrożenie konkretnego rozwiązania w przedsiębiorstwie, w którym pracujesz.
Jeśli pracujesz, Twój pracodawca nie wyraża zgody lub nie masz szans na doktorat wdrożeniowy albo po prostu nie masz czasu na studia w szkole doktorskiej, a chciałbyś się rozwijać naukowo, to istnieje możliwość uzyskania stopnia doktora w trybie eksternistycznym, zwanego również doktoratem z wolnej stopy.
Przed wszczęciem postępowania o nadanie stopnia naukowego doktora należy złożyć wniosek o wyznaczenie promotora (lub promotorów). Doktorat eksternistyczny wiąże się jednak z kosztami, jakie musi ponieść osoba ubiegająca się o stopień doktora. Wysokość opłaty nie może przekraczać kosztów postępowania, uwzględniających w szczególności koszty wynagrodzeń promotora lub promotora pomocniczego i recenzentów. Koszty te są obliczane na podstawie minimalnego wynagrodzenia profesora (obecnie to 6410,00 zł). Zgodnie z przepisami prawa powszechnie obowiązującego, promotor otrzymuje 83% wynagrodzenia profesora, promotor pomocniczy 50%, natomiast trzech recenzentów po 27%. Należy zwrócić jednak uwagę na fakt, że osoba realizująca doktorat z tzw. wolnej stopy musi ponieść szereg kosztów pośrednich, administracyjnych itp.
Istnieje możliwość zwolnienia z opłaty w całości lub w części w uzasadnionych przypadkach. W przypadku, gdy osoba ubiegająca się o stopień doktora jest pracownikiem naukowym lub nauczycielem akademickim, koszty takiego postępowania ponosi zatrudniający go podmiot.
Warto jednak pamiętać, że osoba realizująca doktorat w trybie eksternistycznym nie posiada statusu doktoranta, a co za tym idzie traci wszystkie przywileje takie jak chociażby zniżki w PKP lub PKS.
Samorząd Doktorantów
Przy każdej uczelni, która kształci doktorantów, równolegle do Samorządu Studenckiego działa również Samorząd Doktorantów, który reprezentuje doktorantów przed Władzami Uczelni. Samorząd Doktorantów działa również w innych jednostkach prowadzących kształcenie doktorantów np. Instytuty Polskiej Akademii Nauk. Jeśli w czasie studiów aktywnie działałeś w organizacjach studenckich, kołach naukowych lub w Samorządzie Studenckim, to będąc na studiach doktoranckich możesz tę pasję kontynuować. Przed pójściem na doktorat warto zapoznać się ze strukturą samorządności doktoranckiej na Twojej uczelni, abyś wiedział jakie są możliwości wynikające z aktywnej działalności w strukturach uczelni.
KRD
Krajowa Reprezentacja Doktorantów (KRD) jest ogólnopolskim przedstawicielem i wyrazicielem woli środowiska doktorantów. KRD ma prawo do wyrażania opinii i przedstawiania wniosków w sprawach dotyczących ogółu doktorantów, w tym do opiniowania aktów normatywnych dotyczących doktorantów. Każdy Samorząd Doktorantów ma prawo delegować swojego przedstawiciela na Otwarte Posiedzenia Zarządu (OPZ). Więcej informacji na temat KRD, osób zaangażowanych, realizowanych projektów i OPZ znajdziesz na stronie: www.krd.edu.pl
Porozumienia branżowe
Samorządy Doktorantów o podobnym charakterze naukowym łączą się w porozumienia branżowe organizując przy tym szereg ciekawych inicjatyw ukierunkowanych na konkretne grupy odbiorców, takich jak np. doktoranci politechnik działający w Porozumieniu Doktorantów Uczelni Technicznych. Lista porozumień przedstawia się następująco:
- Doktoranckie Forum Uniwersytetów Polskich – DFUP,
- Ogólnopolskie Porozumienie Doktorantów Akademii Wychowania Fizycznego – OPD AWF,
- Porozumienie Doktorantów Nauk Humanistycznych i Społecznych – PDNHiS,
- Porozumienie Doktorantów Uczelni Rolniczych – PDUR,
- Porozumienie Doktorantów Uczelni Technicznych – PDUT,
- Rada Samorządu Doktorantów Polskiej Akademii Nauk – RSD PAN,
- Doktoranckie Forum Uczelni Medycznych – DFUM.
Porozumienia lokalne
Uczelnie z danego regionu łączą swoje siły, aby działać w otoczeniu lokalnym dla wszystkich doktorantów. Takie porozumienia często współpracują z władzami samorządowymi i stanowią głos pokolenia młodych naukowców. Sprawdź, czy w Twoim regionie działa takie porozumienie, a jeśli nie to może warto je stworzyć:
- Lubelskie Porozumienie Doktorantów,
- Łódzkie Porozumienie Doktorantów,
- Porozumienie Doktorantów Uczelni Krakowskich,
- Porozumienie Doktorantów Uczelni Wrocławskich,
- Poznańskie Porozumienie Doktorantów,
- Śląskie Porozumienie Doktorantów,
- Trójmiejskie Porozumienie Doktorantów,
- Warszawskie Porozumienie Doktorantów.
Koła naukowe
Koła naukowe zrzeszają zazwyczaj doktorantów oraz studentów skupionych wokół danej tematyki, pozwalając na rozwijanie swoich naukowych zainteresowań, np. poprzez udział w targach, seminariach, konferencjach lub wspólnie realizowane projekty naukowe. Bardzo często studenci działający w kołach naukowych i kontynuujący karierę naukową na doktoracie zakładają takie koła, aby móc dalej realizować ciekawe projekty pod ich szyldem.
Zapraszamy do obejrzenia filmów z poradami od obecnych oraz byłych doktorantów.