16 kwietnia 2021 r. zainaugurowano w Polsce kolejny, już dziewiąty, Program Ramowy Unii Europejskiej w zakresie badań naukowych i innowacji – Horyzont Europa. Promuje on doskonałość naukową, innowacje, jak również transfer wiedzy i technologii, tak aby Europa mogła sprostać aktualnym wyzwaniom gospodarczym i społecznym.
Wśród szeregu inicjatyw i możliwości oferowanych przez Horyzont Europa po raz kolejny znalazły się Działania Marii Skłodowskiej-Curie (Marie Skłodowska-Curie Actions, MSCA). Co istotne, zmiany w obecnym Programie Ramowym w stosunku do poprzedniego (Horyzont 2020) określa się jako ewolucja, a nie rewolucja. Komisja Europejska nadal kładzie nacisk na rozwój naukowców i stale zachęca do wyjazdów na inne uczelnie, instytuty badawcze, czy do przedsiębiorstw z sektora pozaakademickiego. To właśnie słowo mobilność jest kluczem do wszystkich inicjatyw wchodzących w skład Działań Marii Skłodowskiej-Curie.
Stypendia Postdoctoral Fellowships – podstawowe informacje
Jednym z ciekawszych grantów możliwych do uzyskania w ramach MSCA są stypendia Postdoctoral Fellowships (PF), które w poprzednim Programie Ramowym funkcjonowały pod nazwą Individual Fellowships (IF). Najważniejsza zmiana względem IF dotyczy lat pracy w charakterze naukowca – w obecnym konkursie badacz musi posiadać tytuł doktora i w momencie zamykania naboru wniosków jego doświadczenie naukowe (liczone w pełnym wymiarze czasu pracy) nie może przekroczyć 8 lat. Dodatkowo, pojawia się obostrzenie mówiące o tym, że dla projektów, które otrzymają poniżej 70% punktów nie jest możliwe ponowne złożenie aplikacji w roku kolejnym. Warto dodać, że granty PF są otwarte na wszystkie dziedziny nauki, a zatem to naukowiec wybiera temat badawczy (podejście bottom up).
Reguła mobilności i możliwe kierunki wyjazdu
Szczególną cechą stypendiów Postdoctoral Fellowships jest reguła mobilności, która wskazuje, że naukowiec nie może realizować grantu w kraju, w którym przebywał dłużej niż 12 miesięcy w okresie ostatnich trzech lat. Składając projekt można wybrać jedną z dwóch możliwych ścieżek rozwoju:
- European Postdoctoral Fellowships – pozwalają realizować grant w dowolnym państwie Unii Europejskiej lub tzw. kraju stowarzyszonym z programem Horyzont Europa. Czas trwania: od 12 do 24 miesięcy.
- Global Postdoctoral Fellowships – wyjazd obejmuje państwa spoza Europy, do których można udać się na maksymalnie 2 lata, a następnie w ostatnim 3. roku powrócić na 12 miesięcy do instytucji znajdującej się w Unii Europejskiej lub w kraju stowarzyszonym z Horyzontem Europa. Celem tego zachowania jest przeniesienie zdobytej wiedzy i umiejętności na grunt europejski. Czas trwania: od 24 do 36 miesięcy.
W obu ścieżkach wyróżniono dodatkowo możliwość oddelegowania do innej instytucji na czas nie dłuższy niż 1/3 trwania całego grantu. W ścieżce globalnej oddelegowanie jest możliwe wyłącznie w fazie pierwszej, obejmującej wyjazd do państwa spoza Europy. Komisja Europejska szczególnie pozytywnie tutaj ocenia oddelegowania międzysektorowe. Warto zaznaczyć, że z końcem trwania stypendium naukowcy mają jeszcze możliwość przedłużenia grantu o staż w sektorze pozaakademickim na maksymalnie 6 miesięcy (należy to zaplanować na etapie składania wniosku).
Ideą obu tych działań jest promowanie rozwoju kariery pośród różnorodnych środowisk i organizacji, tak aby stymulować innowacje i transfer wiedzy, a także zwiększyć atrakcyjność danego badacza na rynku pracy.
Finansowanie
Stypendia indywidualne finansowane są na zasadzie ryczałtu. W tym przypadku oznacza to, że budżet projektu oblicza się na podstawie zadeklarowanej we wniosku grantowym liczbie miesięcy, jaką naukowiec planuje spędzić w instytucji goszczącej. Stypendysta otrzymuje wynagrodzenie (living allowance) w wysokości 5080 € przemnożone przez współczynnik korekcyjny kraju, w którym będzie prowadził badania. Przysługują mu jeszcze dodatki płacone w każdym miesiącu: mobilnościowy (mobility allowance) w wysokości 600 € oraz rodzinny (family allowance) w kwocie 660 € (jeśli stypendysta posiada rodzinę na utrzymaniu). Komisja Europejska przewiduje także w szczególnych przypadkach dwa dodatkowe instrumenty wsparcia finansowego: special needs allowance – wypłacany osobom z orzeczonym stopniem o niepełnosprawności oraz long-term leave allowance, które jest aktywowane w chwili, kiedy stypendysta musi wziąć długoterminowy urlop. Z kolei instytucja przyjmująca otrzymuje co miesiąc dwa dodatki: pierwszy – 1000 €, z przeznaczeniem na finansowanie potrzeb naukowych stypendysty: publikacje, wyjazdy na konferencję czy seminaria (research, training and networking contribution) oraz drugi, w wysokości 650 €, który mapokryć koszty związane z administrowaniem i zarządzaniem projektem (management and indirect contribution).
A zatem, co należy zrobić żeby złożyć wniosek o stypendium?
Oprócz oczywistego – wymyślenia tematu badań – trzeba znaleźć opiekuna merytorycznego (supervisor), który jest uznanym autorytetem w dziedzinie naukowej projektu, a następnie wraz z nim oraz instytucją goszczącą wspólnie opracować plan pracy i przygotować wniosek stypendialny. Ścisła współpraca między naukowcem a supervisorem jest tutaj kluczowa, ponieważ trwa przez cały okres realizacji projektu. Bardzo ważnym aspektem jest szczegółowe omówienie z opiekunem merytorycznym wszystkich punktów przyszłego grantu, tak aby zainteresowania naukowe oraz umiejętności badawcze stypendysty były zgodne z działaniami, jakie prowadzi instytucja przyjmująca.
Obowiązki host institution
Zadaniami instytucji goszczącej są przede wszystkim: zapewnienie opiekuna merytorycznego i stanowiska pracy, udostępnienie niezbędnej infrastruktury badawczej, czy udzielenie pomocy w kwestiach administracyjnych (np. pozwolenia na pracę, podatki, ochrona własności intelektualnej). Instytucja przyjmująca jako beneficjent dysponuje środkami finansowymi grantu i w związku z tym jej kolejnymi obowiązkami są: podpisanie umowy o pracę z naukowcem (stypendystą), finasowanie publikacji i wyjazdów związanych z rozwojem kariery (np. konferencje, seminaria). Wszelkie koszty pokrywane są z budżetu projektu.
Dlaczego warto starać się o grant Postdoctoral Fellowships?
Korzyści z programu są bezcenne. Przede wszystkim, stypendium można realizować w dowolnym sektorze w Europie lub na świecie, a temat badawczy jest wybierany przez naukowca samodzielnie, co wpływa na jego kreatywność i innowacyjny potencjał. Jest to również świetny sposób na podnoszenie kompetencji w określonej dyscyplinie naukowej oraz w dziedzinach pokrewnych. Wyjazd do zagranicznej instytucji, również z sektora pozaakademickiego, daje dostęp do nowoczesnych infrastruktur badawczych. Nie możemy również zapominać, że mobilność pozwala w sposób naturalny poszerzać sieć kontaktów w środowisku naukowym. Natomiast dla instytucji przyjęcie naukowca niewątpliwie podnosi jej prestiż oraz rozpoznawalność na arenie międzynarodowej. Pozytywnie wpływa na rozwój naukowy jednostki oraz pozwala na międzynarodowy transfer wiedzy i wyników badań. Co więcej, gość z zagranicy może stać się inspiracją dla pozostałych pracowników danej instytucji i zmotywować ich do starania się o podobne projekty.
Horyzont Europa a ocena parametryczna
Polskie uczelnie biorące udział w projektach finansowanych przez program Horyzont Europa mogą uzyskać wyższą liczbę punktów w ocenie parametrycznej. Do ewaluacji bierze się pod uwagę te projekty, których zakres merytoryczny jest zgodny z badaniami naukowymi prowadzonymi w danej jednostce naukowej. Punkty przyznawane są według wysokości otrzymanego dofinasowania, a zatem 1 punkt otrzymuje się za każde:
- 50 000 zł sumy środków finansowych przyznanych na realizację projektów samodzielnie przez jednostkę lub grupę podmiotów, której liderem jest podmiot należący do systemu szkolnictwa wyższego i nauki;
- 25 000 zł sumy środków finansowych przyznanych na realizację projektów przez grupę podmiotów, w których uczelnia była jedną z instytucji, a liderem był podmiot niebędący częścią szkolnictwa wyższego;
- 10 000 zł sumy przychodów osiągniętych z tytułu: komercjalizacji wyników badań naukowych lub prac rozwojowych, bądź know-how związanego z tymi wynikami oraz świadczonych usług badawczych dla innych podmiotów, które nie są częścią szkolnictwa wyższego.
Powyższe progi finansowe są obniżone o 50% dla tych dziedzin naukowych (nauki humanistyczne, społeczne i teologiczne), których koszty związane z prowadzeniem badań naukowych są z reguły niższe, a więc dofinasowanie również wiąże się z mniejszymi dotacjami. Przykładowo, uzyskanie 50 000 tys. zł daje jednostce 2 pkt. a nie 1 pkt. Warto dodać, że środki uzyskane w ramach Programów Ramowych UE (Horyzont Europa) sprawiają, że punktacja otrzymana za wysokość pozyskanego wsparcia zwiększa się o 200%. Natomiast projekty finansowane przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych (European Research Council) podnoszą punktację parametryczną o 400%.
Zachęcamy naukowców z tytułem doktora do aplikowania o projekty i przypominamy, że Regionalny Punkt Kontaktowy Programów Ramowych UE (RPK PR UE), znajdujący się w Regionalnym Centrum Innowacji i Transferu Technologii ZUT w Szczecinie, świadczy bezpłatne usługi doradcze w przygotowaniu konkurencyjnego wniosku projektowego zarówno w przypadku omawianych Postdoctoral Fellowships, jak i innych mechanizmów Horyzontu Europa. Ponadto, planujemy, podobnie jak w poprzedniej edycji programu Horyzont 2020, przygotować anglojęzyczną publikację prezentującą oferty badawcze wybranych zespołów naukowych z regionu zachodniopomorskiego. Celem publikacji będzie promocja na arenie międzynarodowej ambitnych zespołów o wysokim potencjale naukowym, co pozwoli podjąć współpracę w międzynarodowych projektach. Zatem zachęcamy Państwa serdecznie do kontaktu z zespołem RPK PR UE.
Artykuł powstał w ramach działalności Regionalnego Punktu Kontaktowego PR UE w Szczecinie finansowanego ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki.
Informacje pochodzą od Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu Technologii Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie.
